ΙΣΧΑΙΜΙΚΟ ΕΓΚΕΦΑΛΙΚΟ ΕΠΕΙΣΟΔΙΟ 

Το εγκεφαλικό επεισόδιο ανήκει στα μείζονα προβλήματα δημόσιας υγείας και αποτελεί παγκοσμίως την Τρίτη αιτία θανάτου μετά τα καρδιακά νοσήματα και τον καρκίνο. Ευθύνεται για ένα μεγάλο ποσοστό πρόκλησης αναπηρίας από τις νόσους του κεντρικού νευρικού συστήματος.
Κάθε χρόνο, σύμφωνα με στοιχεία από την Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας πεθαίνουν παγκοσμίως 5,5 εκατομμύρια άνθρωποι λόγω εγκεφαλικών επεισοδίων. Περίπου το 10% από όσους θα επιζήσουν του επεισοδίου θα επανακτήσουν τις ικανότητές τους για αυτοεξυπηρέτηση.

Εικόνα 1: Εγκεφαλικό Επεισόδιο

Η Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας ορίζει ως αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο «κάθε βλάβη του εγκεφαλικού ιστού ή του νωτιαίου μυελού που προκαλείται από διαταραχή στην παροχή αίματος και στην οποία υπάρχει αιφνίδια έναρξη συμπτωμάτων». Το αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο δεν αποτελεί ειδική πάθηση αλλά συνδυασμό κλινικών εκδηλώσεων, όπου νοσούν τα εγκεφαλικά αγγεία και χαρακτηρίζεται από παροδική διακοπή της εγκεφαλικής αιματικής ροής.

Παρότι το εγκεφαλικό επεισόδιο περιγράφτηκε για πρώτη φορά από τον Ιπποκράτη, ο οποίος εξέφρασε τις απόψεις του για την πρόγνωση και το αποτέλεσμα της ασθένειας, η βαθύτερη κατανόηση και αναγνώριση του είδους και του μεγέθους της βλάβης συντελέστηκε μόλις στα μέσα του 19^ου αιώνα και στις αρχές του 20^ου αιώνα, όταν άρχισε να πραγματοποιείται συστηματικότερη μελέτη των αγγείων του εγκεφάλου μέσω της αξονικής και της μαγνητικής απεικόνισης.

Το εγκεφαλικό επεισόδιο έχει κοινωνικό, οικογενειακό και οικονομικό αντίκτυπο, λόγω της ανικανότητας που προκαλεί στους πάσχοντες, η οποία επιδρά αρνητικά όχι μόνο στον ίδιο τον ασθενή αλλά και στο περιβάλλον του. Ο ασθενής μετά την έξοδο από το νοσοκομείο είναι εξαρτημένος σε μικρό ή μεγάλο βαθμό συνήθως από το οικογενειακό του περιβάλλον, το οποίο επιβαρύνεται την φροντίδα του. Ο βαθμός ανικανότητας του ασθενή ποικίλει ανάλογα με το είδος του εγκεφαλικού επεισοδίου και την δυνατότητα αποκατάστασης.

Τις περισσότερες φορές η πλήρης θεραπεία του εγκεφαλικού επεισοδίου είναι σχεδόν αδύνατη και ο ασθενής αναγκάζεται να απέχει από την εργασία του, γεγονός που έχει αρνητικές επιπτώσεις στην ψυχική του υγεία. Οι ασθενείς μετά από ένα εγκεφαλικό επεισόδιο παρουσιάζουν κυρίως κατάθλιψη σε ποσοστό από 20-63%.

Τέλος εκτός από το κοινωνικό και το οικονομικό κόστος οι συχνές επαναεισαγωγές των ασθενών με εγκεφαλικό επεισόδιο στο νοσοκομείο όπως και η νοσηλεία τους για μακρύ χρονικό διάστημα συνεπάγονται οικονομικό πρόβλημα για τα περισσότερα κράτη.

Μορφές αγγειακού εγκεφαλικού επεισοδίου

Το αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο ταξινομείται ανάλογα με την παθογένειά του σε εγκεφαλικό επεισόδιο αιμορραγικού και ισχαιμικού τύπου. Το 20% των εγκεφαλικών επεισοδίων είναι αιμορραγικού τύπου και το 80% ισχαιμικού τύπου. Το 35% των ασθενών που εμφάνισαν ισχαιμικό εγκεφαλικό επεισόδιο μπορεί να επαναπροσβληθούν τα επόμενα πέντε χρόνια. 
Το εγκεφαλικό επεισόδιο αιμορραγικού τύπου οφείλεται σε αποδέσμευση μεγάλης ποσότητας αίματος εντός του κρανίου και οδηγεί σε νέκρωση του εγκεφάλου.

Εικόνα 2: Εγκεφαλικό Επεισόδιο Ισχαιμικού  και Αιμορραγικού Τύπου

Το εγκεφαλικό επεισόδιο ισχαιμικού τύπου, δηλαδή η μείωση της ροής του αίματος προς μια περιοχή του εγκεφάλου, μπορεί να είναι αποτέλεσμα διαφορετικής αιτιολογίας. Η ισχαιμία προκαλεί προσωρινή ή μόνιμη βλάβη του εγκεφαλικού ιστού και μπορεί να προκληθεί από τρεις διαφορετικούς μηχανισμούς: τη θρόμβωση, την εμβολή και τη συστηματική πτώση της αρτηριακής πίεσης. Κοινός παράγοντας όλων των διαφορετικών τύπων των ισχαιμικών επεισοδίων είναι ότι η αιτία της βλάβης και η ανοξία του ιστού προκαλείται από την διακοπή της εγκεφαλικής συστηματικής ροής.

Αναλυτικότερα, σήμερα με τη χρήση της αξονικής και της μαγνητικής τομογραφίας διαπιστώνεται ότι το εγκεφαλικό επεισόδιο ισχαιμικού τύπου διακρίνεται σε θρομβωτικό, εμβολικό, κενοτοπιώδες, αγνώστου αιτιολογίας, παροδικό ισχαιμικό επεισόδιο και εγκεφαλικό επεισόδιο λόγω συστηματικής χαμηλής ροής αίματος.

Εικόνα 3:Εγκεφαλικό Επεισόδιο Εμβολικού Τύπου

• Στο εγκεφαλικό επεισόδιο θρομβωτικού τύπου δημιουργείται βλάβη και στένωση του αγγειακού τοιχώματος λόγω αρτηριοσκλήρωσης, η οποία βλάπτει κυρίως μεγάλα ενδοκράνια και εξωκράνια αγγεία. Η πιο συχνή αιτία είναι η στένωση των καρωτίδων λόγω δημιουργίας πλάκας.

• Το εγκεφαλικό επεισόδιο εμβολικού τύπου οφείλεται κυρίως σε παθολογικό πήγμα (έμβολο), το οποίο μετά τον σχηματισμό του έχει αποσπασθεί μέσα σε ένα αγγείο και έχει την τάση να φράσσει τα στεφανιαία αγγεία και τα αγγεία του εγκεφάλου. Το εγκεφαλικό επεισόδιο εμβολικού τύπου μπορεί να είναι καρδιακής αιτιολογίας ή αγγειακής αιτιολογίας.

• Ως κενοτοπιώδες εγκεφαλικό επεισόδιο ορίζεται το έμφρακτο από νόσο μικρών αγγείων και αφορά βλάβες των αγγείων που οφείλονται σε χρόνια υπέρταση και σε μικροαγγειοπάθειες λόγω σακχαρώδη διαβήτη.

• Το εγκεφαλικό επεισόδιο λόγω συστηματικής χαμηλής ροής αίματος, οφείλεται σε μειωμένη παροχή αίματος στον εγκεφαλικό ιστό λόγω συνεχούς χαμηλής αρτηριακής πίεσης. Οι πιο κοινές αιτίες είναι η καρδιακή ανεπάρκεια, συχνά οφειλόμενη σε έμφραγμα μυοκαρδίου ή αρρυθμία και συστηματική υπόταση εξ αιτίας απώλειας αίματος.

• Ως ισχαιμικά εγκεφαλικά επεισόδια αγνώστου αιτιολογίας, ορίζονται εκείνα που είναι δύσκολο να καταλήξουμε σε κάποιο γνωστό μηχανισμό πρόκλησης.

• Ως παροδικό ισχαιμικό επεισόδιο, ορίζεται το επεισόδιο διάρκειας μικρότερης των 24 ωρών, το οποίο δεν προκαλεί έμφρακτο ή νευρολογικό πρόβλημα. Διαρκεί λιγότερο από 15 λεπτά και ένα μικρό ποσοστό έως 2-3 ώρες με οξεία νευρολογική συμπτωματολογία. Τα παροδικά εγκεφαλικά επεισόδια έχουν την τάση να επαναλαμβάνονται συχνά, αλλά η λειτουργική αποκατάσταση του ασθενή είναι πλήρης. Το 30-40% των ασθενών που εμφάνισαν παροδικό εγκεφαλικό επεισόδιο, θα προσβληθούν σύντομα από ένα ολοκληρωμένο ισχαιμικό εγκεφαλικό επεισόδιο.

Παράγοντες κινδύνου πρόκλησης εγκεφαλικού επεισοδίου ισχαιμικού τύπου.

Το ισχαιμικό εγκεφαλικό επεισόδιο αποτελεί πολυπαραγοντική νόσο, για την οποία ευθύνονται αλληλοεπιδρώμενοι παράγοντες. Οι παράγοντες πρόκλησης του ισχαιμικού εγκεφαλικού επεισοδίου ταξινομούνται ανάλογα με την δυνατότητα τροποποίησης τους, σε τροποποιήσιμους και μη τροποποιήσιμους.

Μερικοί από τους τροποποιήσιμους παράγοντες κινδύνου έχουν επιβεβαιωθεί από επιστημονικές μελέτες και έχει βρεθεί ότι μετά από ανάλογη ιατρική παρέμβαση μειώθηκε ο κίνδυνος για την εμφάνιση εγκεφαλικού.

Εικόνα 4:Ισχαιμικό Εγκεφαλικό Επεισόδιο

Οι μη τροποποιήσιμοι παράγοντες κινδύνου είναι οι εξής:

1. Η ηλικία, όπου ο κίνδυνος διπλασιάζεται σε κάθε διαδοχική δεκαετία ζωής μετά τα 55 χρόνια, παράγοντας που οφείλεται κυρίως στη γήρανση του καρδιαγγειακού συστήματος.

2. Το φύλο, όπου παρατηρείται υψηλότερη συχνότητα εμφάνισης εγκεφαλικού επεισοδίου στους άνδρες. Εξαίρεση αποτελούν οι γυναίκες ηλικίας 35-44 χρόνων και άνω των 85 χρόνων, όπου η συχνότητα εμφάνισης είναι υψηλότερη σε σχέση με τους άνδρες. Παρότι, δεν υπάρχει σαφής αιτιολογία για τη σχέση φύλου και εγκεφαλικού επεισοδίου, είναι πιθανόν να είναι αποτέλεσμα αλληλεπίδρασης παραγόντων. Για παράδειγμα, οι άνδρες προσβάλλονται συχνότερα επειδή παρουσιάζουν περισσότερους ενοχοποιητικούς παράγοντες, όπως είναι το κάπνισμα (είναι οι πιο βαριοί καπνιστές σε σχέση με τις γυναίκες) και η υπέρταση (είναι πιο συχνή στους άνδρες). Επιπλέον οι γυναίκες είναι και ορμονικά προστατευόμενες.

3. Η εθνικότητα – φυλή. Οι μαύροι έχουν υψηλότερη συχνότητα εγκεφαλικού συγκρινόμενοι με τους λευκούς. Επίσης, υψηλή συχνότητα εγκεφαλικού παρατηρείται στους Κινέζους και Γιαπωνέζους.

4. Η κληρονομικότητα. Το κληρονομικό ιστορικό και από τους δύο γονείς μπορεί να σχετίζεται με αυξημένο κίνδυνο εγκεφαλικού επεισοδίου ισχαιμικού τύπου. Πιθανόν να υπάρχει γενετική προδιάθεση, η οποία επιβαρύνεται με περιβαλλοντικούς παράγοντες, όπως η κουλτούρα και ο τρόπος ζωής.

Οι τροποποιήσιμοι παράγοντες κινδύνου είναι οι εξής:

1. Κάπνισμα. Τόσο οι καπνιστές όσο και οι παθητικοί καπνιστές βρίσκονται σε υψηλό κίνδυνο για εμφάνιση ισχαιμικού εγκεφαλικού επεισοδίου, διότι το κάπνισμα (ενεργητικό – παθητικό) αποτελεί τον σημαντικότερο παράγοντα που επιταχύνει την αθηρωμάτωση. Αντιθέτως, η διακοπή του καπνίσματος μειώνει τον κίνδυνο για ισχαιμικό εγκεφαλικό επεισόδιο, κυρίως σε όσους καπνίζουν ελαφρά.

2. Η αρτηριακή πίεση. Τόσο η αυξημένη πίεση όσο και η απότομη πτώση της πίεσης αποτελεί σημαντικό παράγοντα κινδύνου για την εμφάνιση εγκεφαλικού. Ειδικότερα, η υπέρταση αποτελεί σημαντικό παράγοντα κινδύνου για ισχαιμικό εγκεφαλικό επεισόδιο, διότι αφενός αυξάνει τις τάσεις που δέχονται τα αγγεία ως αγωγοί, αφετέρου καταστρέφει και τα τοιχώματα των αγγείων κάνοντάς τα θρομβογόνα.

3. Διαβήτης. Ο κίνδυνος εμφάνισης ισχαιμικού εγκεφαλικού επεισοδίου σε διαβητικούς ασθενείς είναι τουλάχιστον διπλάσιος και ειδικότερα στα ινσουλινοεξαρτώμενα άτομα σε σχέση με το γενικό πληθυσμό.

4. Καρωτιδική στένωση. Οι στενώσεις των καρωτίδων ευθύνονται για το 20 – 30% των ισχαιμικών εγκεφαλικών επεισοδίων. Μια συμπτωματική στένωση της καρωτίδας της τάξης του 70 - 80% είναι δυνατό σε διάστημα δυο χρόνων να προκαλέσει ισχαιμικό εγκεφαλικό επεισόδιο που μπορεί να αφήσει αναπηρία στο 20 – 30% των ασθενών.

5. Υπερλιπιδαιμία. Οι διαταραχές των τριγλυκεριδίων, της ολικής χοληστερόλης, της HDL και της LDL ευθύνονται για την αθηροσκλήρωση των στεφανιαίων αγγείων, αλλά και της καρωτίδας. Άτομα με αυξημένη ολική χοληστερόλη, η οποία αποτελεί κύριο συστατικό των LDLεμφανίζουν εκτεταμένη αρτηριοσκλήρυνση.

6. Παθήσεις του αίματος. Οι συνηθέστερες παθήσεις που ευθύνονται για το ισχαιμικό εγκεφαλικό επεισόδιο είναι η δρεπανοκυτταρική αναιμία, η ιδιοπαθής παλυκυτταραιμία, η θρομβοκύττωση και η θρομβοκυταιμία.

7. Καρδιακά νοσήματα. Αποτελούν τον πιο σημαντικό παράγοντα κινδύνου πρόκλησης ισχαιμικού εγκεφαλικού επεισοδίου. Όταν η καρδιά ανεπαρκεί – αδυνατεί για οποιοδήποτε λόγο να λειτουργήσει φυσιολογικά ως αντλία, προκαλείται στάση του αίματος – λίμναση δημιουργία θρόμβου, ο οποίος φράσσει τις εγκεφαλικές αρτηρίες. Ο σχηματισμός θρόμβου αποτελεί πηγή πρόκλησης εμβόλων, ενώ η συνηθέστερη θέση που δημιουργούνται τα έμβολα είναι κοντά ή μέσα στην καρδιά. Για παράδειγμα, στην κολπική μαρμαρυγή οι θρόμβοι σχηματίζονται στους κόλπους της καρδιάς οι οποίοι ανεπαρκούν να λειτουργήσουν ικανοποιητικά και είναι δυνατόν να δώσουν έμβολα στα στεφανιαία αγγεία ή στα αγγεία του εγκεφάλου. Επίσης επικίνδυνα καρδιακά νοσήματα για πρόκληση ισχαιμικού εγκεφαλικού επεισοδίου είναι η βαλβιδοπάθεια, η στεφανιαία νόσος, η καρδιακή ανεπάρκεια και κυρίως το έμφραγμα του μυοκαρδίου που σχετίζεται με την ανάπτυξη κολπικής μαρμαρυγής.

Αλέξανδρος Μαρκόπουλος  Α’2

ΠΗΓΕΣ  ΑΝΑΖΗΤΗΣΗΣ:

1. www.medlook.net

2. www.iatronet.gr

3. www.thrombosisadviser.com

4. www.scumdoctor.gr

5. www.neahygeia.gr